Ksero dowodu osobistego – nawet 2 lata więzienia za kserowanie dowodu osobistego
Powszechną praktyką wielu przedsiębiorców jest sporządzanie ksero dowodu osobistego klienta. Polskie prawo nie regulowało tej kwestii, a odmowa udostępnienia dowodu do skserowania często wiązała się z koniecznością rezygnacji z zawarcia umowy. Od 12 lipca 2019 r. takie działanie będzie podlegało karze. Nawet 2 lata pozbawienia wolności może grozić za ksero dowodu osobistego.
Kserowanie dowodów osobistych – stan przed 12 lipca 2019 r.
W licznych branżach przyjęło się żądanie od klienta ksera dowodu osobistego. Bez kserokopii dowodu osobistego często nie można było nabyć telefonu na abonament, kupić zagranicznej wycieczki, wykupić ubezpieczenia lub wypożyczyć sprzętu sportowego. Przepisy nie regulowały kwestii kserowania dowodów osobistych. Obawy klientów związane ze sposobem wykorzystania kopii ich dokumentów zwykle ustępowały chęci skorzystania z danej usługi. Odmowa skserowania dowodu osobistego zwykle skutkowała odmową zawarcia umowy.
Praktyka kserowania dowodów osobistych nie miała uzasadnienia. Posiadanie ksero dowodu osobistego w niczym nie ułatwia dochodzenia ewentualnych roszczeń. W zupełności wystarczające jest zweryfikowanie kluczowych danych kontrahenta i ich zanotowanie. Nikt w sądzie nie będzie od przedsiębiorcy wymagał ksera dowodu osobistego klienta.
Mimo tego, w biurach mnożą się pliki kartek z kserokopiami dokumentów tożsamości. Sposób ich zabezpieczenia przed dostępem osób nieuprawionych nierzadko pozostawia wiele do życzenia. Wyciek takich kserokopii może narazić właściciela dowodu osobistego na przykre konsekwencje. Ksero lub skan dowodu osobistego pozwala bowiem np. na weryfikację rachunku na giełdzie kryptowalut, zaciągnięcie pożyczki online lub przejęcie konta na Allegro. Odwrócenie skutków działań oszusta może być czasochłonne i kosztowne, a czasem wręcz niemożliwe.
Zmiany od 12 lipca 2019 r. – zakaz kserowania dowodów osobistych
Nic dziwnego, że rósł opór społeczny przed opisanymi powyżej praktykami. Negatywną opinię w tym zakresie wydawał m.in. Generalny Inspektor Danych Osobowych. Ustawodawca zdecydował się na interwencję. 12 lipca 2019 r. w życie wchodzi ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o dokumentach publicznych. Jej postanowienia regulują m.in. kwestię wytwarzania i obrotu replikami dokumentów służących do identyfikacji osób, rzeczy lub potwierdzających stan prawny lub prawa osób posługujących się takim dokumentem.
Od 12 lipca 2019 r. nawet 2 lata pozbawienia wolności mogą grozić za wytworzenie repliki dokumentu publicznego. Dokumentami publicznymi są m.in.: dowód osobisty, paszport i prawo jazdy. Regulacja obejmuje zatem dokumenty, które w praktyce kserowano najczęściej.
Art. 58. ustawy o dokumentach publicznych
Kto wytwarza, oferuje, zbywa lub przechowuje w celu zbycia replikę dokumentu publicznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Repliką dokumentu publicznego jest odwzorowanie lub kopia wielkości od 75% do 120% oryginału o cechach autentyczności dokumentu publicznego lub blankietu dokumentu publicznego, z wyłączeniem kserokopii lub wydruku komputerowego dokumentu publicznego wykonanych do celów urzędowych, służbowych lub zawodowych określonych na podstawie odrębnych przepisów lub na użytek osoby, dla której dokument publiczny został wydany.
Innymi słowy, wykonywanie kserokopii dokumentu publicznego będzie dopuszczalne zasadniczo jedynie wówczas, gdy będzie to następowało na użytek własny osoby, której ów dokument wydano lub dla innych celów prawnie dozwolonych. Katalog takich celów będzie można odtworzyć analizując odpowiednie akty prawne.
Regulacja nie jest idealna. Już sama definicja repliki dokumentu publicznego powala stwierdzić, że np. wykonanie powiększonego ksero dowodu osobistego (o wielkości ponad 120% oryginału) nie będzie podlegało sankcji karnej. Należy jednak uznać ją za dobry krok w kierunku ochrony prywatności. Od 12 lipca 2019 r. klient będzie mógł uzasadnić swoją odmowę udostępnienia dowodu osobistego do skserowania konkretnymi regulacjami prawnymi, a nie – jak dotychczas – jedynie swoimi obawami co do dalszych losów kserokopii.
Koniec kolekcjonerskich dowodów osobistych
Opisana powyżej regulacja ma na celu ukrócenie także innego niebezpiecznego procederu. Do tej pory można było spotkać tzw. kolekcjonerskie dowody osobiste. Ich sprzedaż odbywała się np. za pośrednictwem portali internetowych z drobnymi ogłoszeniami. Status prawny kolekcjonerskich dowodów był wątpliwy, a same dowody często odgrywały istotny element działań przestępczych.
W świetle art. 58 ustawy o dokumentach publicznych nie może już budzić wątpliwości, że wytwarzanie, oferowanie (np. do sprzedaży), zbywanie a nawet samo posiadanie w celu zbycia kolekcjonerskich dowodów osobistych będzie karalne. Analogicznie wygląda sytuacja kolekcjonerskich praw jazdy oraz – zdecydowanie rzadziej spotykanych – kolekcjonerskich paszportów.
Czy warto wykonywać ksero dowodów osobistych klientów?
Jak już wskazano powyżej, wykonanie ksero dowodu osobistego klienta w większości wypadków jest bezcelowe. Dla dochodzenia przyszłych roszczeń istotne jest pozyskanie i zachowanie imienia, nazwiska oraz miejsca zamieszkania i numeru PESEL kontrahenta. Samo zweryfikowanie tych danych z informacjami zawartymi w dowodzie osobistym uznać należy za wystarczające. Dodatkowo, w nowym stanie prawnym takie działanie może narazić nas na odpowiedzialność karną.