Odszkodowanie za nierówne traktowanie

Zgodnie z ustawą antydyskryminacyjną każdy, wobec kogo zasada równego traktowania została naruszona, ma prawo do odszkodowania. Nierówne traktowanie to zwłaszcza dyskryminacja bezpośrednia i pośrednia, molestowanie oraz molestowanie seksualne.

Ustawa antydyskryminacyjna – zakaz nierównego traktowania

Kluczowym aktem prawnym dla zdefiniowania nierównego traktowanie jest ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Zwana jest popularnie ustawą antydyskryminacyjną. Ustawa ta definiuje czym jest nierówne traktowanie oraz dyskryminacja bezpośrednia, dyskryminacja pośrednia oraz molestowanie.

Ustawa antydyskryminacyjna zakazuje m.in. nierównego traktowania ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne lub narodowość w zakresie dostępu i warunków korzystania z zabezpieczenia społecznego oraz usług (w tym usług mieszkaniowych, rzeczy oraz nabywania praw lub energii, jeżeli są one oferowane publicznie). Zakazuje ona także nierównego traktowania ze względu na rasę, pochodzenie etniczne lub narodowość w zakresie opieki zdrowotnej oraz oświaty i szkolnictwa wyższego. Niedopuszczalne jest również zachęcanie do nierównego traktowania lub nakazywanie nierównego traktowania.

Od powyższej zasady istnieją pewne wyjątki, dlatego każdą sprawę nierównego traktowania należy rozpatrywać indywidualnie. Przykładowo, zasady równego traktowania nie narusza odmienne traktowanie osoby ze względu na wiek, gdy jest to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione celem zgodnym z prawem, w szczególności celami kształcenia zawodowego. Warto także pamiętać, że ustawa w pewnych aspektach życia nie ma zastosowania. Nie stosuje się jej m.in. do sfery życia prywatnego i rodzinnego oraz czynności prawnych pozostających w związku z tymi sferami. Ustawa nie ogranicza także swobody wyboru strony umowy, o ile tylko nie jest oparty na płci, rasie, pochodzeniu etnicznym lub narodowości.

Czym jest nierówne traktowanie, dyskryminacja lub molestowanie?

Nierównym traktowaniem jest traktowanie osób w sposób będący przynajmniej jednym za następujących zachowań: dyskryminacją bezpośrednią lub pośrednią, molestowaniem lub molestowaniem seksualnym. Może nim być także mniej korzystne traktowanie osoby wynikające z odrzucenia molestowania lub molestowania seksualnego lub podporządkowania się molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu. Za nierówne traktowanie uważa się także zachęcanie do takich zachowań i nakazywanie tych zachowań.

Dyskryminacja bezpośrednia to sytuacja, w której osoba fizyczna ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną jest traktowana mniej korzystnie niż jest, była lub byłaby traktowana inna osoba w porównywalnej sytuacji.

Dyskryminacja pośrednia to natomiast sytuacja, w której dla osoby fizycznej ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje lub szczególnie niekorzystna dla niej sytuacja, chyba że postanowienie, kryterium lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty, a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne.

Molestowaniem jest każde niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby fizycznej i stworzenie wobec niej zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery.

Molestowaniem seksualnym jest natomiast każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym wobec osoby fizycznej lub odnoszące się do płci, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności tej osoby, w szczególności przez stworzenie wobec niej zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery. Na zachowanie takie mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy.

Każdy, wobec kogo zasada równego traktowania została naruszona, ma prawo do odszkodowania. W sprawach naruszenia zasady równego traktowania stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu postępowania cywilnego. Dochodzenie odszkodowania następuje zatem na drodze procesu cywilnego.

Ułatwieniem dla dochodzącego odszkodowania jest złagodzenie rygorów dowodowych. Zarzucający naruszenie zasady równego traktowania zobligowany jest tylko do uprawdopodobnia faktu jej naruszenia. Natomiast ten, któremu zarzucono naruszenie zasady równego traktowania, jest zobowiązany wykazać, że nie dopuścił się jej naruszenia. Taka regulacja w dużej mierze przerzuca ciężar dowodzenia przestrzegania zasady równego traktowania na pozwanego.

Co istotne, termin przedawnienia roszczeń z tytułu naruszenia zasady równego traktowania wynosi 3 lata. Termin ten liczony jest od dnia powzięcia przez poszkodowanego wiadomości o naruszeniu zasady równego traktowania, w każdym jednak wypadku nie dłużej niż 5 lat od zaistnienia zdarzenia stanowiącego naruszenie tej zasady.

Skorzystanie z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania nie może być podstawą niekorzystnego traktowania, a także nie może powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec tego, kto z nich skorzystał. Ochrona ta obejmuje także tego, kto udzielił w jakiejkolwiek formie wsparcia korzystającemu z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania.

Dochodzenie roszczeń na podstawie ustawy antydyskryminacyjnej nie pozbawia prawa do dochodzenia roszczeń na podstawie przepisów innych ustaw (np. Kodeksu pracy).