Prokura – kim jest prokurent, co może i jak go powołać?

W kontaktach z podmiotami gospodarczymi bardzo często możemy się natknąć na instytucję prokurenta. Warto zatem wiedzieć, kim jest prokurent i jakie ma uprawnienia. Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje o prokurze oraz wskazówki, kto może powołać prokurenta i jak to zrobić.

Aby lepiej zrozumieć instytucję prokurenta najlepiej wyjść od krótkiego omówienia instytucji pełnomocnika. Najprościej mówiąc, pełnomocnik to osoba, którą umocowujemy do działania w naszym imieniu. Na podstawie udzielonego przez nas pełnomocnictwa, pełnomocnik składa za nas określone oświadczenie wywołujące skutki prawne, np. zawiera umowę sprzedaży lub umowę pożyczki.

 

Dzięki pełnomocnictwu, działania pełnomocnika wywołują skutki bezpośrednio dla nas samych. Choć dana umowa zawierana jest w naszym imieniu przez pełnomocnika, to nie pełnomocnik, a my sami stajemy się jej stroną. Gdy pełnomocnik kupi w naszym imieniu samochód, to my staniemy się jego właścicielem. Gdy pełnomocnik zaciągnie w naszym imieniu pożyczkę, to my będziemy zobowiązaniu do jej spłaty.

 

Prokurent to szczególny rodzaj pełnomocnika

 

Prokura opiera się na tych samych zasadach, co pełnomocnictwo. Jest bowiem jego szczególnym rodzajem, pozwalającym wyręczyć przedsiębiorcę m.in. w osobistym uczestniczeniu przy zawieraniu umów oraz występowaniu przed sądem.

 

Art. 109¹ Kodeksu cywilnego

1. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

 

Prokurent jest zatem pełnomocnikiem przedsiębiorcy, który jest uprawniony do działania w jego imieniu w zakresie spraw, które związane są z prowadzoną działalnością gospodarczą.

 

Choć prawnicy nie są w tej kwestii zgodni, to zwykło się przyjmować, że chodzi tutaj o czynności dot. działalności gospodarczej jako takiej, a nie tylko tej konkretnej działalności, którą prowadzi dany przedsiębiorca udzielający prokury. Innymi słowy, prokurent spółki z o.o. prowadzącej sklep internetowy z damską bielizną będzie uprawniony do zawarcia w imieniu tej spółki umowy dostawy części zamiennych do laptopów. Prokurent spółki z o.o. prowadzącej restaurację będzie natomiast uprawiony nie tylko do zakupu nowych stołów lub zastawy, ale także do zawarcia umowy o zaprojektowanie strony internetowej.

 

Ograniczenie uprawnień prokurenta

 

Zakres działania prokurenta jest bardzo szeroki, bowiem obejmuje katalog spraw związanych z działalnością gospodarczą. Nie oznacza to jednak, że prokurent może działać w imieniu tego przedsiębiorcy w każdej sprawie.

Prokurent, na podstawie samej tylko prokury, nie będzie nigdy uprawniony do dokonania w imieniu swojego mocodawcy (przedsiębiorcy):

1. zbycia przedsiębiorstwa (np. jego sprzedaży lub darowizny),
2. oddania przedsiębiorstwa do czasowego korzystania (np. jego wydzierżawienia),
3. zbycia nieruchomości (np. jej sprzedaży lub darowizny, ale już zakup nieruchomości przez prokurenta jest dopuszczalny),
4. obciążenia nieruchomości (np. ustanowienia na nieruchomości hipoteki).

 

Aby prokurent mógł uczestniczyć w powyższych czynnościach, należy mu udzielić osobnego pełnomocnictwa, w którego treści taka czynność zostanie wymieniona. Będzie on wówczas działał jako tradycyjny pełnomocnik, w oparciu o pełnomocnictwo szczególne (np. do zbycia nieruchomości konieczne będzie udzielenie takiego pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego).

 

Należy także pamiętać, że nie zawsze każdy prokurent może samodzielnie działać za przedsiębiorcę. Przedsiębiorca może bowiem ustanowić więcej niż jednego prokurenta i postanowić, że:

• każdy prokurent może działać niezależnie od pozostałych prokurentów (mamy wówczas do czynienia z prokurą oddzielną, zwaną samoistną),
• do działania konieczny jest współudział dwóch lub więcej prokurentów (powstaje wówczas prokura łączna).

 

W drugim z powyższych przypadków należy zadbać, aby na zawieranej umowie znalazły się podpisy właściwej liczby prokurentów.

 

Kto może powołać prokurenta?

 

Jak to wskazano już wcześniej, prokury może udzielić tylko przedsiębiorca. Osoba nieprowadząca działalności gospodarczej nie może skorzystać z tej instytucji.

 

Co należy jednak pokreślić, prokura została zarezerwowana tylko dla tych przedsiębiorców, którzy podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, czyli KRS.

 

Prokury nie może udzielić przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, czyli taki, który podlega wpisowi do CEiDG, a nie do KRS.

 

Do KRS podlegają wpisowi przede wszystkim spółki prawa handlowego, czyli spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z o.o. oraz spółka akcyjna. Wszystkie te spółki mogą udzielić prokury. Należy jednak pamiętać, że prokury nie może udzielić spółka cywilna.

 

Jak sprawdzić kto jest prokurentem?

 

Art. 109⁸ Kodeksu cywilnego

1. Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców.

 

Dane prokurenta muszą zostać ujawnione w KRS. Aby zatem zweryfikować, czy dana osoba podająca się za prokurenta określonej spółki w rzeczywistości nim jest, warto przeanalizować treść odpisu z KRS takiej spółki.

 

W KRS znajdziemy imię, nazwisko oraz numer PESEL prokurenta. Dodatkowo – gdy spółka ma kilku prokurentów – informację, czy prokurent może dziać samodzielnie, czy też konieczne jest działanie kliku prokurentów łącznie. Innymi słowy, czy mamy do czynienia z prokurą samoistną, czy łączną. Aktualny odpis z KRS można pobrać za darmo ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości. Wystarczy podać numer KRS, NIP lub numer REGON danej spółki lub jaj firmę (nazwę).

 

Jak udzielić prokury i powołać prokurenta spółki?

 

Prawidłowe powołanie prokurenta przez spółkę składa się z trzech czynności:

1. podjęcia uchwały o powołaniu prokurenta,
2. złożenia oświadczenia o udzieleniu prokury,
3. dokonania wpisu prokury do KRS.

 

KROK I – podjęcia uchwały o powołaniu prokurenta

 

Powołanie prokurenta, z uwagi na zakres jego uprawnień, jest bardzo istotną decyzją dla spółki. Z tego też względu, powołanie prokurenta przez spółkę wymaga co do zasady zgody wszystkich jej reprezentantów. W przypadku spółki jawnej konieczne jest uzyskanie zgody wszystkich wspólników, a w przypadku spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej – zgody wszystkich członków zarządu. Jeżeli umowa spółki nie wprowadza takiego wymogu, to nie jest potrzebna zgoda zgromadzenia wspólników sp. z o.o. lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki akcyjnej. Formą wyrażenia zgody przez wspólników lub członków zarządu jest podjęcie w tym przedmiocie uchwały.

 

KROK II – złożenia oświadczenia o udzieleniu prokury

 

Po podjęciu jednomyślnej uchwały o powołaniu prokurenta, spółka powinna złożyć takiej osobie oświadczenie o udzieleniu prokury. W tym celu zasadne jest skierowanie do prokurenta oświadczenia podpisanego zgodnie z panującymi w spółce zasadami reprezentacji. Aby móc przejść do realizacji kolejnego kroku, powołany przez spółkę prokurent powinien złożyć oświadczenie, że wyraża zgodę na powołanie go na prokurenta. Zgoda taka może zostać wyrażona w osobnym dokumencie. Wystarczające będzie także złożenie przez prokurenta oświadczenia na wręczonym mu oświadczeniu o udzieleniu prokury.

 

KROK III – dokonania wpisu prokury do KRS

 

Ostatnim krokiem jest zgłoszenie prokurenta do KRS, co wiąże się z koniecznością wypełnienia właściwego formularza KRS i złożenia go wraz z załącznikami do właściwego sądu rejestrowego. Konieczne jest także uiszczenia opłaty za wpis oraz za jego ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (łącznie 350 zł). Zgłoszenie powinno nastąpić w terminie 7 dni od dnia udzielenia prokury, przy czym przekroczenie tego terminu nie wpłynie na skuteczność powołania prokurenta.